Sporing en Wielvlucht Dyna X

Sporing en Wielvlucht Dyna X

Sporing & Wielvlucht afstellen

Het afstellen van de wielvlucht (Camber) en de  sporing gebeurt bij alle naoorlogse Panhards in principe op dezelfde manier en met dezelfde gegevens. In het ook in deze rubriek geplaatste artikel ‘Hoe laat je een Dyna X sturen als een 24?’ wordt dit in het (heel) kort beschreven. Hieronder een uitgebreidere versie, eveneens van de hand van Joannes Collette.

Dit is een artikel uit de Koerier Nr.93 van Juli 1990

Voorkom overmatige bandenslijtage en gegier in de bocht

Willen we er voor zorgen dat onze Panhard lekker rijdt en weinig banden verslijt, dan moeten we zorgen dat de sporing en de wielvlucht (camber) goed zijn ingesteld. Nu hebben we in onze werkplaats waarschijnlijk geen speciale apparatuur voor deze min of meer magische handelingen. Natuurlijk kunnen we een bezoek brengen aan een specialist. Toch kunnen we deze afstellingen uitvoeren met eenvoudige hulpmiddelen.

De afstelling van de wielvlucht en het gelijk maken van de fuseehelling is een kwestie van het goed plaatsen Iets meer naar links of naar rechts) van de bovenste bladveer. Volg hierbij nauwkeurig het werkplaatshandboek.. Uit eigen ervaring blijkt dat deze afstellingen goed zijn uit te voeren met een goede waterpas als meetinstrument. Zorg dat de hoek bij beide voorwielen het zelfde is.

 

Voor het afstellen van de sporing komen we bij het opmeten handen te kort. Hier heb ik iets heel eenvoudigs op bedacht. Het gereedschap bestaat uit:

  • Twee rechte houten latten van ongeveer 70 cm lang.
  • IJzerdraad of touw.
  • Twee slappe trekveren.
  • Een rolmaat.

De werkwijze voor het opmeten van de sporing wordt duidelijk aan de hand van de tekening. De twee latten worden tegen de zijkanten van de banden gehouden door het ijzerdraad/ touw met daarin opgenomen de trekveren.

Met de rolmaat wordt de afstand voor en achter de voorwielen opgemeten. De besturing van de Dyna X is erg slap. Duw de wielen daarom met de hand richting toespoor. Houdt in de gaten dat het in te stellen uitspoor van 3-5 mm, dat wordt opgegeven in het werkplaats handboek, op de velgrand wordt gemeten. Zoals we nu meten voor en achter de wielen, is de afstand tussen A en B ongeveer 60 cm in plaats van op de velgrand. Dan is de afstand 40 cm. De meting moet in dit geval daarom een verschil opleveren van 5-8 mm om het juiste uitspoor te krijgen.

Met deze eenvoudige methode kan de sporing goed worden afgesteld en het bochtenwerk wordt niet langer begeleid door luid gegier!

Panhard Automobielclub Nederland

Stuurinrichting, wielophanging, wegligging & banden

Stuurinrichting, wielophanging, wegligging & banden

Panhard Automobielclub Nederland

Velgen Richten

Velgen Richten

Rechte wielen: het maakt écht verschil

 

Ondanks dat een Panhard een fantastische wegligging heeft, kreeg ik de afgelopen twee jaar een paar waarschuwingen van mijn DB Le Mans: een uitbrekende achterkant op nat wegdek en ook regen op de snelweg voelde niet fijn… Nadere inspectie van de banden; Firestones uit 2002 met slechts iets meer dan 2mm profiel. Tijd voor nieuw rubber dus!

De Michelin 145R15 banden maken al geruime tijd deel uit van de Michelin ‘Classic’ serie. Ik weet dat een aantal PAN-leden, naar ogenschijnlijke tevredenheid, op goedkopere Nankang-banden rijden, maar ik kan het niet over m’n hart krijgen om Taiwanese banden te monteren onder een Franse klassieker. Dus toch maar vijf nieuwe Michelins aanschaffen, de reserveband was nóg ouder, wat inclusief montage en balanceren, toch al snel zo’n €750-€800 kost,. En dat balanceren om trillingvrij te rijden, leek mij niet genoeg: ik wist namelijk dat alle velgen onder m’n DB tamelijk krom waren. Peter Breed had de velgen (uiteraard nog met de oude banden) ooit een keer gebalanceerd met een nette remtrommel, maar de gewichtjes aan weerszijden van de velgen bevestigden toen alleen maar wat ik al wist: zeer kromme velgen met alle gevolgen van dien voor het weggedrag en comfort. Nu heb ik, net als waarschijnlijk iedere andere Panhardist, wel een paar reservevelgen liggen. Echter die vertoonden hetzelfde euvel en moesten bovendien nog gestraald en gespoten worden. Toch maar aan de slag met de bestaande velgen dus. Ik wilde best die €750 aan nieuwe Michelins uitgeven, maar alleen als ik óók de velgen zou kunnen laten richten. Maar ja, waar ga je heen? Naar Waddinxveen dus…

Bram van der Wouden is eigenaar van ‘Van der Wouden Techniek’ in Waddinxveen. Het bedrijf heeft zich gespecialiseerd in het repareren en richten van motorframes, motorvelgen, autovelgen, vorkpoten en remschijven. Om het even van welk materiaal: staal, aluminium of magnesium. Bram heeft geïnvesteerd in zeer geavanceerde, computergestuurde richtbanken en laser-meetsystemen. Bram en zijn vier medewerkers, de interne opleiding duurt minimaal anderhalf jaar, weten daar echter ook nog eens mee om te gaan.

Ondanks de moderne technische hulpmiddelen is richten nog steeds mensenwerk. Het richten van een enkele velg kan, afhankelijk van de afwijkingen, tussen 45 minuten en twee uur duren. Al die tijd staat naast de richtmachine een werknemer van ‘Van der Wouden Techniek’ die tegen de velg duwt, ertegen klopt, verwarmt of koelt en tussen die handelingen door iedere keer meet en nog eens meet… Totdat de velg weer perfect recht is (met een tolerantie van 0,10mm bij richten en spanning in het materiaal). Na het richtproces moet de velg ook nog eens op een ‘optimalisatie-machine’ die ervoor zorgt dat de spanning uit de velg machinaal gewalst of gerold wordt zodat de velg ook gericht en recht blijft!

Zeker bij een afwijkende velg als een Panhardvelg met ‘weinig materiaal’ (vanwege het grote trommelgat), is het een uitdaging om kromme velgen weer recht te krijgen. Er is immers minder spelingvrijheid binnen het richtproces: minder beschikbaar (velg)materiaal maakt het proces van rekken en krimpen moeilijker! Het is dus moeilijker om een Panhardvelg recht te krijgen dan vrijwel elke andere velg!

Toen ik vorig jaar augustus voor het eerst bij Bram langsging, keek hij raar op: een velg met ‘zo weinig materiaal’, had hij nog niet eerder gezien. De PL17 remtrommel die ik had meegenomen om het gat op te vullen, paste nét niet op de richtmachine. Met andere woorden: de velg/trommel combinatie kon niet opgespannen worden. Bram is echter niet voor één gat te vangen en stelde voor om een speciale ‘opspanschijf’ te laten maken. De opspanschijf werd uiteindelijk gesneden uit 20mm staal en werd door Bram voorzien van boutgaten, getapt draad en een centreergat. Bram kwam er ook achter dat de klinknagels bij Panhard-velgen bovendien niet altijd op dezelfde plek zitten. De opspanschijf moest daarvoor wederom aangepast worden. (Op de Praatavond in maart had ik deze opspan velg bij me en heb ik deze getoond aan de aanwezigen).

Aangezien Van der Wouden Techniek zeer hoogwaardige diensten verleent bovendien het enige richtbedrijf is dat zich nog aan stalen velgen waagt, laat staan aan een Panhardvelg ‘met zo weinig materiaal’, is er een wachtlijst die ook nog eens werd verlengd door het maken en aanpassen van de opspan schijf. Uiteindelijk heeft Bram mijn DB-velgen in maart gericht en van nieuwe Michelins voorzien. Wat is nu het effect van die rechte wielen?

Welnu: mijn DB lijkt klaar voor het circuit (ikzelf echter niet). Er is werkelijk geen enkele trilling in het stuur te bespeuren tot 120 km/u (harder ga ik doorgaans niet) en het sturen is verschrikkelijk strak en precies ondanks de wat ongelukkige hoek van de stuurkolom (bij een DB Le Mans). Uiteraard komt die nieuwe rijervaring door de combinatie van rechte wielen én het verse rubber, maar dat is precies het effect dat ik beoogde met de totale investering. Overigens heeft Bram bij het monteren van binnen- en buitenband ook nog een gelet op de afwijking die zit in de band (hoogteslag) en wordt de band velg combinatie geoptimaliseerd. Velg en band worden t.o.v. elkaar gedraaid net zo dat band velg combinatie het ideaal beeld vertoont. Waardoor de velg/band met zo min mogelijk balanceerlood te balanceren is en optimaal rond draait.

Moraal van dit verhaal: Ik raad iedereen die overweegt te investeren in nieuwe banden of een kostbare restauratie aan het afronden is, langs te gaan bij Bram van der Wouden in Waddinxveen en deze belangrijke puntjes op de i te zetten. Het vakwerk van Van der Wouden Techniek datje voor €75 ex-BTW per velg krijgt, voel je elke kilometer weer.

Meer info op www.vanderwoudentechniek.nl.

André

Uit: Panhard Koerier nr: 200

Laat je Dyna X net zo sturen als een PL17 of een 24

Laat je Dyna X net zo sturen als een PL17 of een 24

Laat je Dyna X net zo sturen als een PL17 of een 24

Iedereen die wel eens met een Dyna X heeft gereden, weet dat deze auto’s niet zo strak sturen als een Dyna Z, een PL 17 of een
24. De kwaliteit van het wegdek, zijwind en het remmen hebben invloed op de koers en je moet dus meer bijsturen. Het wordt al snel
duidelijk waaraan dat ligt, als je probeert de sporing af te stellen. Met de hand kan je met weinig kracht de voorwielen zodanig bewegen dat je sporingsvariaties krijgt van meerdere millimeters.
In feite is er weinig verschil te zien tussen de voorwielophanging
van de Dyna X en de latere types. De latere types hebben een grotere spoorbreedte en dus langere dwarse bladveren. Deze zijn nogal slap in de rijrichting en de latere types hebben daarom bij de onderste bladveer, aan beide zijden een reactiearm. Daarmee ontstaat een min of meer stijve driehoek bij de onderste fusees. Aandrijf- en remreacties hebben daarmee minder invloed op de wielstand en daarmee op de koers van de auto.

Een ander verschil is de vorm van de stuurarmen. De stuurarmen van de Dyna X zijn veel hoger en daardoor slapper dan die van de latere types . Aan het verschil in de stuurarmen valt weinig te doen. Dat betekent dat je sporingsverschillen zult houden tussen “gas er op” en remmen. Het is het beste de sporing zo af te stellen dat de sporing goed staat met “gas er op”, dus met de hand de wielen duwen in de richting van toespoor. Mijn Dyna Veritas gaat strak de bocht door met “gas er op”. Met “gas er af” de bocht door, piepen de banden. Niks aan te doen.

Waar je wel wat aan kan doen is het aanbrengen van reactiestangen bij de onderste dwarse bladveer zoais bij de latere types. Om er voor te zorgen dat het er toch tamelijk origineel uitziet, kan je gebruik maken van Panhard onderdelen, b.v. de reactiestangen van een PL 17. Zelf heb ik bij Wim Boers de onderste fusee handen, de reactiearmen en de silentblocks gevonden. De onderste fuseehanden van de X moet je vervangen. Die van de PL hebben namelijk een montagesteun voor silentblocks (rubber scharnieren) van de reactiearmen. Dit vervangen kan niet zomaar want de diameter van het fusee van de X is kleiner dan die van de PL. Daarvoor moeten nieuwe bronzen bussen gemaakt worden.

De Dyna X heeft Houdaille armschokbrekers. Als die goed in orde zijn (niet lekken), werken ze uitstekend. Je kan ze ook heel goed afstellen. De reactiearmen van de PL hebben een bevestiging voor een telescoop schokbreker. Het aanbrengen van telescoop schokbrekers is een hele ingreep en dat vond ik niet nodig. Omdat de bevestiging voor een telescoopschokbreker niet wordt gebruikt, heb ik de PL reactiearmen “platter” gemaakt. Bij het passen van de reactiearmen blijken ze te lang te zijn. Ik heb ze daarom ingekort.

Bij de ombouw heb je niet meer de beschikking over de montagepen van de armschokbreker. Daarvoor heb ik een speciaal steuntje gemaakt. Ook de verbindingsarmen van de armschokbreker heb ik sterk ingekort om er voor te zorgen dat het allemaal weer past. Ten slotte heb je nog de bevestigingssteunen nodig voor de verbinding van de reactiearm aan het chassis. Mijn Vertas heeft nog de gegoten aluminium voorkop. Daaraan kan je niet zo maar een paar steuntjes lassen. Ik heb aan voorkop een paar speciale steunen gemaakt die met M8 bouten aan het aluminium gietstuk van de voorkop zijn verbonden. Ik hoop dat de foto’s het allemaal wat verduidelijken. Het is best een heel gepruts, om het allemaal netjes op zijn plaats te krijgen.

Het enige wat je aan uitlijning kan afstellen is de wielvlucht en de sporing. Caster is niet afstelbaar. Het enige dat je kan doen is controleren of de fusees aan beide kanten gelijk staan, dus het afstellen van de wielvlucht. De sporing stel ik af met een “high tech” meetopstelling bestaande uit: 2 houten latten, ijzerdraad, twee veren en een meetlint. Met het meetlint meet ik het verschil in afstand tussen de houten latten voor en achter de wielen (zie figuur). Op de meetbank van de plaatselijke bandenhandel bleek alles goed afgesteld. Dus met primitieve middelen kan je toch goed werk maken.

Als je plannen hebt ook reactiearmen op je Dyna X aan te brengen, maar je twijfelt of het wel de moeite loont, kom dan eerst even een proefrit in mijn Dyna Veritas maken. Als er veel belangstelling is voor deze ombouw, laat het dan weten. Dan kan zal ik nog wat tekeningen maken van de verschillende speciale onderdelen.

Joannes Collette (Mob. 06-17236195)

 N.B. Camber = wielvlucht; caster = askanteling

 

Panhard Automobielclub Nederland